Vyevdituálu
Puásuituálu kištottâl tehálumos reesuursstis, vijđes kuáttumenâmáin, eres eennâmkevttimáin. Viijđásumos vaigutteijee eennâmkevttee lii vyevdituálu. Meccihaldâttâs vyevdituálu vyevdienâmijn 71 % láá puásuituálukuávlu.
Vyevdipalgâsijn vuovdij merhâšume eromâšávt tälvikuáttumenâmijn lii tuođâi stuorrâ. Poccuuh väljejeh tälviv purrâmuššân vuossâmužžân jeevil já toŋŋâsijd. Jeevil merhâšume luptân täälvi mield ko jeevil lii älkkee ávhástâllâđ já tot siskeeld ennuv čiđđâhydraattijd. Pivdoellee- já kyelituálu Tutkâmlájádâs já vyevditutkâmlájádâs (taan ääigi Luánduriggodâhkuávdáš) maaŋgâi tutkâmij mield jeevil meeri lii stuárráábijn puáris vuovdijn ko nuorâ šoddâdemvuovdijn.
Kiđđâtäälvi, ko cuáŋui lii meendu koorâs čievârdiđ purrâmuš kavnâmân, puásui šiäštá čievârdem kole energia já purâškuát jievjâm, moh láá Vyevditutkâmlájádâs tutkâmij mield iänááš puáris kuácceevuovdijn. Puásui ávhástâl muorâ oovsijn já ruŋgoost šoddiš jievjâm lasseen meid muotâ já piegâ koččâm jievjâm.
Jyehi palgâsist piämmoo uási poccuin lasepiämmoin tälviv. Lasepiämmu tárbu šadda jyehi palgâs teikkâ siijdâ kuáttumenâmijn. Irâttâsvyevdikuávluin lasepiämmâm lii velttidmettum poccuid toollâm šiev oornigist täälvi paijeel. Lasepiämmâm adeluvvoo kaardijn já kuáttumenâmijn. Poccuuh piergejeh šiev oornigist täälvi lasepiämmâmttáá taggaar kuávlust kost láá tuárvi vijđes ohtâlâš puáris vuovdijd, tego jieškote-uvlágán suojâlemkuávluin, kost jeevil já jievjâm šaddeh ain pyereest.
Vyevdituálu vaaigut puásuituálun eromâšávt kuáttumenâmij nubástusâi peht, ko tot keeppid poccuid tehálij tälvikuáttumenâmij vijdoduvâid já hiäjud tai tile:
- Ohtâliih kuáttumenâmeh cuovkkâneh
- Ko vuovdijd čuoppâđ, jievjâm šoddâmvuáđu láppoo
- Eennâm kieđâvuššâm: jevileh já toŋŋâseh váánnup
- Čuopâttâhpasâttâsah hettejeh jeevil šoddâm
- Čuopâttuvâin suonjârdem-, lahtâvuotâ-, liegâsvuotâ- já pieggâtileh muttojeh. Jeevil kištottâllâm eres šadoin čovgâs
- Jolgâdis kuávluin muotâ kara piegâ vaikuttâsâst, mii hettee poccuu čievârdem (kiđđâtälvi)
Vyevdituálu vaaigut maid puásuipargoid
- Jalŋeseh, čuopâttâhpasâttâsah, härvidem, povnâm, aijui ruggâm já liijkás suohis vaseh hettejeh poccuid já puásuiulmui varriistâllâm kuáttumenâmijn.
Vyevdituálu positiivliih vaikuttâsah puásuituálun
- Harvimčuopâttuvah: uáinus puárrán já čuovâ meeri lassaan; jeevil ávhástâl já jotteem puásuipargoin lii älkkeebeh
- Meccikiäinuh älkkeeditteh puásuipargoid
- Addel pargo sesoŋkij mield meid puásuituálleid (kalvem, njaskâm, mašinpargoh)
Puásuituálu huámmášumán väldim vyevdituálust
Uđđâ vyevdilaavâst (1093/1996) vyevdiomâsteijeeh pyehtih meridiđ čuoppâm älgimist já vuovdij varriistâllâmaaigijn. Meiddei čuággimčuopâttuvah já uccâräigičuopâttuvah láá máhđulávt já luándulâš uđâsmittem máhđulâšvuođah já sierâráhtuseh vyevdi šoddâdmist uážžuh návt pyerebijd iävtuid. Čuággimčuopâttuvâi kevttim vyevdituálust lasettiččii vuovdij loovdem, já návt jievjâm sirdâččem uđđâ muorâpuolvân ličij älkkeb. Meiddei eennâm kieđâvuššâm ij talle tarbâšuu, ko poccui kuáttumenâmeh siäiluuččii pyerebeht meid vyevdiirâttâsenâmijn.
