Spirevahátbuhtadusat

Dálá buhtadussystema rámas árvvoštallamiid mielde sullii bealli spiriid boazodollui dagahan njuolgga vahágiin buhtaduvvo vahágagilládeaddjái.

Spire goddin bohcco eaiggádii dahje bálgosii, goas eaiggáda ii sáhte čielggadit, máksojuvvo buhtadusaid spiriid dagahan vahágiin. Njuolgga ollisvahágiidda gullet manahuvvon bohccuid ja sagahanvuoittu lassin badjelmearálaš guođoheamis dahje áidumis, vahágiid ohcamis ja vahága dagahan spire jávkadanproseassain šaddi goluid.

Spiriid dagahan boazovahágiid buhtadanákkat juhkkojuvvo golmma oassái: boazovahágiidda, miesseláhppomii ja erenoamáš stuorra boazovahágiidda. Boazovahágat buhtaduvvojit Fuođđovahátlága (105/2009) mielde boazoeaiggádii dahje bálgosii stáhta bušeahttaárvalusa olis. Juos buhtadusa ii sáhte máksitt dievaslaččat buhtadusárvalusa olis, geahpiduvvo juohke buhtadussii vuoigatvuođalaččas seamma veardde. Lassin Suoma EU:s bivdán jahkásaš stuorámus mearri boazovahágiid buhtadeapmái našunála váriin lea dál 10 miljovnna euro.

Boazovahágiin sáhttit buhtadit eanemustá spire goddin dahje spirevahága dihte goddon bohcco árvvu árvosaš meari beannotgeardásažžan. Lassin bálgosii sáhttit máksit boazoeaiggádiidda dárkkuhuvvon guoddima ja skábmamánu maŋimuš beaivvi gaskasaš áiggis rehkenaston ákkain mearriduvvon buhtadusa spiriid dagahan vahágiid dihte láhppon misiin (Fuođđovahátláhka 14 § 1 mom.).

Dálonguovlodoaimmahat addá dárkilut mearrádusaid boazovahágiid buhtadeamis geavahuvvon árvvuin bohccošlájaid mielde unnimustá juohke viđát jagi. Árvu meroštallojuvvo boazošlája gaskamearalaš deattu ja boazošlája sagahangearduma ja bohccobierggu buvttadeaddjihatti mielde. (Fuođđovahátláhka 13 § 3 mom.) Miessevahágiid rehkenastimis geavahuvvon bohccobierggu buvttadeaddjihaddi galgá mearriduvvot golbma maŋimuš boazodoallojagi buvttadeaddjihaddi gaskaárvvus. (Fuođđovahátláhka 14 § 3 mom.)

Miessevahátbuhtadus rehkenastojuvvo bálgosiid mielde bohccobierggu buvttadeaddjihaddi ja boazodoalloguvlui árvvoštallojuvvon guoddinproseantta ja bálgosa guovllu áldduid meari ja bálgosa guvlui árvvoštallojuvvon spiriid dagahan miessejápminproseantta vuođul. (Fuođđovahátláhka 14 § 2 mom.) Dárkilut mearrádusat boazodoalloguvlui árvvoštallojuvvon guoddinproseanttas ja bálgosiid mielde árvvoštallojuvvon miessejápminproseanttain addojuvvo stáhtaráđi ásahusain unnimustá juohke goalmmát jagi.

Erenoamáš stuorra boazovahágiin sáhttit máksit erenoamáš buhtadusa, go bálgosa boazovahágiid mearri golbma maŋimuš jagis manná badjel stáhtaráđi ásahusain dárkilut meroštallojuvvon unnimusmeari. (Fuođđovahátláhka 15 § 1 mom.) Dálle boazovahágiin sáhttit buhtadit eanemustá spire goddin dahje spirevahága dihte goddojuvvon boazu guovtte geardásažžan. Buhtadussii vuogáidahtton bálgosat nannejuvvojit jahkásaččat eana- ja vuovdedoalloministeriija hálddahusmearrádusain. Jagis 2014 unnimusmearri lei 3 % ja buhtadussii vuogáidahtton bálgosat ledje gávcci.

Eanaspiriid dagahan boazovahátbuhtadusaid mearrái váikkuhit njuolga 1) spiriid mearis boahtti boazovahágiid mearri ja erenoamáš stuorra boazovahágiid leavvan ja 2) bohccobierggu haddi.

Boazovahágat ja dan mielde vahágiid buhtadansupmit leat leamaš lassáneamen olles Suoma EU-lahttuvuođa ja dan mielde nuppástuvvan suodjalanpolitihka áigge. Jahkeduháha molsašuddamis vahágiid buhtadansupmit ledje botta vuollegaš dásis, muhto jagis 2004 vuolgán vahátbuhtademiid loktaneapmi lea leamaš fuomášahtti. Dát boahtá sihke vahátmeriid lassáneamis ja bohccobierggu buorre haddeloktaneamis.