Vahágiid čuovvumušat
Suomas spiriid dagahan gávdnojuvvon vahágiin measta 95 proseantta čuohcá bohccuide. Bohccuid manahit spiriide jahkásaččat buohkanassii sullii 25 000-35 000. Dáin árvaluvvo gávdnot sullii viđádas meahcis.
Bohccot guhtot viiddes guovlluin iešguđetlágan eatnamiin. Rábbi láhppo meahcis jođánit spiriid ja eará rábbeborri njálbmái. Dán dihte stuorámus oassi spiriid goddin bohccuin báhcá gávdnokeahttá. Lassin spirebuhtadusaid ožžon gáibida bohcco jápminsiva čielggadeami, mii bealistis gáibida rábbi gávdnoma oalle varasin. Boarrásut ráppi jápminsiva lea dávjá veadjemeahttun duođaštit, ja dalle maiddái buhtadusaid ii leat vejolaš oažžut.
Dálvvit muohtaluottat vejolaštet buorebut spiriid čuovvuma ja ráppiid ohcama. Muohtahis áigge spiriid lihkademiid lea goittotge measta veadjemeahttun čuovvut, go luottat eai vuhtto meahcis. Spiriid goddin bohccuid gávdnetge dalle oaiveáššis soaittáhagas. Moadde boazodoalloguovllu máttabálgosiin leat geavahusas ng. jápminbiellut jápmán bohccuid gávdnama várás. Bielluid mielde rábbi gávdno johtilit ja dan jápminsiva lea vejolaš duođaštit. Boazomeriin ja heajos teknologiija gullama dihte dáláteknologiija ii goittotge fála vel veahki váttisvuhtii buot báikkiin. Spirevahágiid lassáneapmi boazodoalloguovllus lea oaiveáššis čuovvumuš sturron spirenáliin. Jahkásaš molsašuddama čuozahit oaiveáššis dálkkit, nappo bivdindilit ja eará borramuššan heivvolaš sálašelliid oažžun. Valjis sáhpánjagiid maŋŋá spiriid dagahan vahágat orrot lassáneamen ollu. Dát leat čuovvumuš spiriid čivggaid erenoamáš buorre seailumis heakkas.
Maŋimuš jagiin erenoamážit geatkki dagahan boazovahágiid mearri lea lassánan sakka. Jagis 2013 spiriid goddin gávdnon bohccuin 68 proseantta lei goddán geatki. Mearis stuorámus vahágat ledje Sápmelaččaid ruovttuguovllu duottarbálgosiin. Maiddái nuortarájá bálgosiin gitta Anáris Suomussalmii vahágat ledje stuorrá.
Spiriid dagahan vahágat váikkuhit boazodollui máŋgga vugiin. Vearrámus vahátguovlluin spireváttisvuođa čuozihan ekonomalaš, sosiálalaš ja psyhkalaš deaddu lea fuomášahtti.
Boazodolliid buresbirgejumi áitagat ja veahki dárbbut
Anneli Pohjola & Jarno Valkonen (toim.) 2012, Lapin yliopisto
